Żarnowo

aktualizacja: 2019-02-04 12:58:57

Sołtys: Wanda Bobrowska

Powierzchnia: 30,88 km
Ilość mieszkańców: 399+ 234=633 osoby  

Żarnowo - Racimierz to wioski położone w malowniczym miejscu, otoczone lasami. Raj dla osób zmęczonych miejskim hałasem i codziennymi problemami, którzy mogą oddać się przyjemności zbierania grzybów i jagód. Żarnowo- Racimerz jest to kraina urozmaicona przyrodniczo, stwarzająca warunki dla wędkarzy i myśliwych a łąki i lasy doskonale nadają się na wycieczki piesze, rowerowe i rajdy konne.

Rys historyczny

Żarnowo to wieś o metryce średniowiecznej, wzmiankowana w źródłach w 1280 r. Z kolei w 1394 r. książę Bogusław VIII potwierdził sprzedaż przez Ludeke von Massow połowę wsi Żarnowo (oraz 2/3 wsi Łąka) na rzecz klasztoru w Wolinie. W 1469 r. część Żarnowa odziedziczyli von Zastrowowie. Po reformacji większa część wsi przeszła na własność państwa (domeny), zaś reszta pozostawała w rękach szlachty (von Zastrow i von Fleming). Od średniowiecza we wsi był kościół; obecny kościół został zbudowany w pół. XIX w.

Lokalizacja

Żarnowo to duża wieś sołecka położona ok. 10 km na północ od Stepnicy, przy szosie Stepnica - Wolin. Od północy wieś łączy się z Racimierzem, a od zachodu z Laszczką, która obecnie wchodzi w skład Żarnowa.

Historyczna forma wsi

Należy przypuszczać, iż pierwotna (średniowieczna) forma prze­strzenna miała założenie owalnicowe, wytyczone na osi NW-SE (na niewielkim wyniesieniu terenu), pomiędzy dwiema drogami w kierunku Wolina. Wg. XIX-wiecznych przekazów kartograficznych wieś rozwinęła się w kierunku południowym (przy drodze do Stepnicy), przybierając formę wielodrożnicy. Główny układ przestrzenny zachowywał pierwotne założenie owalnicowe, z centralnie posadowionym kościołem i już zatartą drogą obiegającą nawsie. Zabudowa w tej części wsi zwarta, rozlokowana po obu stronach drogi, typologicznie zróżnicowana, odzwierciedlająca historycznie ukształtowane podziały własnościowe. Na wschodnim krańcu wsi wyprowadzony był promienisty układ dróg (z pojedynczymi, 3-budynko­wymi zagrodami), zaś działki siedliskowe zamknięte - od strony polnej -drogami zagumiennymi.

Przy drodze do Stepnicy (po zachodniej stronie w/opisanego układu przestrzennego) zabudowa luźna (obustronna), nierolnicza lub małorolna, złożona głównie z 2-budynkowych zagród; po wschodniej stronie drogi ulokowany był wiatrak. Układ ten łączył się od zachodu z równoleżnikowo wytyczoną kolonią Laszczka (Laasche). Po południowej stronie układu owalnicowego, przy drodze wytyczonej na osi SW-NE, założony był regularny, czworoboczny cmentarz.

Wieś współczesna

Historycznie wykształcony układ przestrzenny ma obecnie formę niere­gularnej, zwartej wielodrożnicy, rozplanowanej przy pięciu drogach wiejskich. Zasadnicza (pierwotna) forma przestrzenna w kształcie zwartej ulicówki, usytuowana po wschodniej stronie szosy Stepnica - Wolin, na niewielkim (kilkumetrowym) wyniesieniu terenu; ob. ul. Kościelna. Pierzeje w pełni wykształcone, proste (południowa łukowata na wysokości kościoła, co stanowi pozostałość dawnego układu owalnicowego), wyraźnie odsunięte od drogi, bez ubytków. Zabudowa typu chłopskiego, zdominowana przez duże (3 i 4-budynkowe) zagrody. Budynki murowane, typologicznie i chronologicznie zróżnicowane, wzniesione w okresie koń. XIX w. - 1. 20-te XX w. Budynki mieszkalne posadowione na froncie parceli, o zróżnicowanych formach architektonicznych, stanowią jednak elementy zabudowy o wartościach kulturowych. Pośrodku tego układu posadowiony jest murowany, neogotycki kościół z pół. XIX w. (dominanta architektoniczna); działka kościelna wygrodzona wysokim murem ceglanym. Po zachodniej stronie kościoła niewielki plac obsadzony dębami, z centralnie usytuowanym obeliskiem ku czci ofiar I wojny światowej. Droga wiejska bez zadrzewienia; przed chałupami założone płytkie ogródki kwiatowe lub posadzone pojedyncze drzewa.

Ul. Studencka (wytyczona na osi N - S) stanowi niejednorodny układ przestrzenny. Pierzeja zachodnia zwarta, szczelnie zabudowana, odsunięta ok. 10 m od drogi, zdominowana przez 3-budynkowe, płytkie zagrody chłopskie. Zabudowa typologicznie i chronologicznie zróżnicowana m.in. występują kilkubudynkowe ciągi jednorodnych, murowanych (nietynkowanych) chałup z pocz. XX w., przemieszane z zabudową z 1. 20-tych XX w. (domy mieszkalne z wystawkami, murowane, tynkowane). Budynki inwentarskie murowane lub (sporadycznie) ryglowe, wzniesione w okresie 4 ćw. XIX w. -1. 20-te XX w. Po wschodniej stronie drogi zabudowa rozlokowana w dwóch, krótkich ciągach (w północnej i południowej części ulicy). W tej części wsi ulokowana jest zabudowa nierolnicza w tym obiekty o charakterze ogólnowioskowym (historyczne sklep). Całość zabudowy uległa częściowej dewaloryzacji, głównie w wyniku wymiany stolarki. Ulica bez zadrzewienia.

Ul. Boczna (wytyczona na osi W-E) to dawna osada Laszczka, przyłą­czona po 1945 r. do Żarnowa. Droga gruntowa, bez zadrzewienia. Pierzeje odsunięte ok. 10 m od drogi, o zróżnicowanej długości, zwarte. Zagrody mało i średniorolne, rozlokowane na średniej wielkości działkach siedliskowych. Budynki murowane (sporadycznie szachulcowe - stodoły), wzniesione w okresie 4 ćw. XIX w. -1. 20-te XX w.

Między ul. Studencką a Kościelną wytyczona jest ul. Podgórna. Przy tej ulicy ulokowanych jest kilka, średniorolnych zagród chłopskich, o nieregularnych działkach siedliskowych, których kształt został zdeterminowany topografią terenu.

W południowej części wsi, między ul. Studencką a Kościelną usytuo­wany jest duży, czworoboczny cmentarz, z krzyżowym układem alei lipowo - klonowych oraz elementami historycznej nekropolii (fundamenty nagrobków). Teren cmentarz poszerzony o współczesną nekropolię, założoną w 1958 r.

Proponowane strefy ochrony konserwatorskiej

STREFA "A" - XIX-wieczny, neogotycki kościół w granicach działki przykościelnej, wytyczonej przez ceglane ogrodzenie

Obiekty proponowane do rejestru zabytków:

  1. XIX w neogotycki kościół parafialny

Obiekty chronione:

  1. ul. Boczna Domy mieszkalne nr 18 lta 10 -te XX w Stodoła nr 20 4 ćw XIX w
  2. ul. Kościelna Domy mieszkalne nr 7,8, 10,23,24,25,26, 32,36 XIX / XX w
  3. ul. Studencka Domy mieszkalne nr 9,15,17,25,25 XIX / XX w